SPOTKANIE Z LITEWSKIM PISARZEM JUOZASEM ŠIKŠNELISEM

Informacje dodatkowe (niżej):

1. Juozas Šikšnelis – nota biograficzna.

2. Fragmenty recenzji prezentowanej powieści w polskim przekładzie („Krzyżu z drzewa zielonego, „Aušra”, Puńsk 2011).

1

Juozas Šikšnelis (ur. 1950 w Švendubrė) – litewski prozaik, dramaturg, rzeźbiarz. Wl.1968-1973 studiował na Uniwersytecie Wileńskim (uzyskał kwalifikacje bibliotekarza-bibliografa). Od 1973 r. zatrudniony w Bibliotece Publicznej im. I. Simonaitytė w Kłajpedzie (obecnie jest dyrektorem tej placówki). Od 1994 r. członek Stowarzyszenia Pisarzy Litwy.

Debiutował w 1986 r. na łamach czasopisma „Lietuvos žvejys” („Rybak Litewski”). Pierwsza jego książka, „Štilis” („Martwa cisza”), ukazała się w 1991 r. W kolejnych latach opublikował: opowieści kryminalne „Nuogas lietaus nebijo” (1992, „Nagi nie boi się deszczu”), utwory dramatyczne „Šešėliai” (1993, „Cienie”), powieści „Kryžiau žalio medžio” (2000, „Krzyzu z drzewa zielonego”), „Apšlakstytas isopu” (2004, „Skropiony hyzopem”), „Surišti ir atrišti” (2007, „Związać i rozwiązać”), „Įvykių horizontas” (2007, „Horyzont wydarzeń”) oraz zbiór nowel „Angelas mešlyne” (2003, „Anioł na śmietniku”). Powieść „Kryžiau žalio medžio” w2000r. została uhonorowana nagrodą literacką im. I. Simonaitytė, a w 2001 r. – nagrodą literacką im. Žemaitė.

J. Šikšnelis jest autorem wielu powieści kryminalnych, wydanych pod pseudonimem Raidas Dubrė. Ministerstwo Spraw Wewnetrznych Republiki Litewskiej dwukrotnie przyznało mu nagrodę za najlepszy utwór kryminalny.

Twórczość J. Šikšnelisa była tłumaczona na języki rosyjski, angielski i polski. W języku polskim ukazały się m. in. wybór różnych tekstów pt. „Samotność” (2006, pod red. M. Kozak, tłum. M. Kozak oraz studenci bałtystyki Uniwersytetu Warszawskiego, prezentacje - podczas spotkań autorskich w ramach projektu „Dni Litwy w Polsce 2006) oraz powieść „Krzyżu z drzewa zielonego” (2011, pod red. M. Kozak, tłum. A. Rembiałkowska). Polskie przekłady fragmentów utworów J. Šikšnelisa są również publikowane na stronie internetowej projektu „Pamario literatūra lenkiškai. Literatura litewskiego Pomorza po polsku” (tłum. M. Kozak oraz studenci i absolwenci bałtystyki Uniwersytetu Warszawskiego).

Poza działalnością literacką J. Šikšnelis uprawia rzeźbę – rzeźbi w drewnie i w kamieniu. Posługując się swą jedyną lewą ręką artysta wykonał około 230 prac, przygotował ponad 50 wystaw na Litwie i poza jej granicami.

Bibliografia J. Šikšnelisa:

A. Braukylienė, R. Merkevičiūtė (wybór i opr.), J. Bardauskienė (red.): „Juozas Šikšnelis: esu trilypis – rašytojas, bibliotekininkas, skulptorius. Bibliografija (1979-2009)”. Klaipėda 2010.

http://www.klavb.lt/EL_LEIDINIAI/MIESTASIRZMONES/Siksnelis/Siksnelio_bibliografija_pdf.pdf

Warto przeczytać:

1. A. Zurlys: „Vasaros gimtoje sodyboje”. „Druskonis”, nr 28 (908), 13.07.20072007 http://www.druskonis.lt/beta/2007-07-13/index.php?id=vasaros

2. R. Černiauskas: „Kas dainon nesudėta”. ”Nemunas”, nr.8 (142-583), 22.02.2007

http://test.svs.lt/?Nemunas;Number%28167%29;Article%283872%29

2.

Michał Jagiełło: „Litania do krzyża życia” (fragmenty)

Autor i jego osobiste przygody w swoisty sposób przetworzone w książkach. Jednostka iwiększe zbiorowości, w których on funkcjonuje. Swoistość i typowość. Problemy egzystencjalne bohatera, któremu podczas porodu trwale uszkodzono prawą rękę, co naznaczyło go na całe życie - i los narodu. Litwini, ich współczesne dzieje, ich państwo – iobroty żaren Historii, nazywanej w książce bladolicą panienką…

Autor wysłał narratora z dużego miasta na urodziny kolegi, „które odbywały się wnowoczesnej bani w prastarej wsi”. Potem ruszył razem z nim krętą drogą i wnet trafili do obejścia z opuszczonymi rzeźbami. Napotkany tam mężczyzna naprowadza narratora „na ślad rzeźbiarza – do pogniecionych papierów, które miały trafić do pieca”. I tak rodzi się opowieść – wyjaśnia narrator bohaterowi: „od początku do końca prawdziwa, a od pierwszego do ostatniego słowa zmyślona. Prawdziwa, bo podczas pisania nie zmieniłem ani na jotę twoich cudem ocalonych zapisków, które ty sam nazywałeś okruchami. Zmyślona, bo tu i ówdzie nie mogłem się powstrzymać od dorzucenia swoich trzech groszy”. Narrator i jego bohater. Aprzecież obaj wręku autora. Ktoś powie: zwyczajna literacka gra pisarza z czytelnikami. To oczywiste, ale w tej konkretnej opowieści ułożonej z „okruchów” rzecz idzie o wysoką stawkę. Posłuchajmy: „Twoja dusza to zapomniana studnia; pod warstwą szlamu wciąż jest czysta toń. Jak do niej dotrzeć?” Okim tu mowa? O bohaterze powieści „Kryžiau žalio medžio”? O narratorze? O autorze, który nazywa się Juozas Šikšnelis, litewskim pisarzu i rzeźbiarzu? O mnie - chłopskim synu i pisarzu podejmującym także motywy wiejskiego dzieciństwa i chłopięcości i być może dlatego tak osobiście przeżywającym książkę pt. „Krzyżu z drzewa zielonego. Powieść w okruchach”? Otobie, czytelniku? Chyba o wszystkich razem i o każdym z osobna.

Według mnie, ta opowieść to intrygująca proza artystyczna mająca autonomiczną wartość literacką, przemyślnie skonstruowana, utrzymująca równowagę między partiami nieomal poetyckimi a dosadnością wyrażeń, między rozważaniami na wysokim piętrze uogólnień apublicystycznymi wstawkami, między wzniosłością a ironią, między wizyjnością snów a niemal namacalnym surowym realizmem przedstawianego świata.